Επισκέψιμο σε όλο το μήκος του θα είναι σύντομα το αρχαίο υδραγωγείο της Σάμου, κεντρικό τμήμα του οποίου αποτελεί το όρυγμα, δηλαδή η σήραγγα 1.036 μέτρων σκαμμένων στο βουνό, απ’ όπου περνούσαν οι πήλινοι αγωγοί του νερού. Το έργο, που χρονολογείται στα 550 π.Χ., λειτούργησε για 1.100 χρόνια και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα τεχνικά έργα της αρχαιότητας. Η μοναδική αναφορά συναντάται στον Ηρόδοτο, ο οποίος κάνει λόγο για ένα “αμφίστομο όρυγμα” που λαξεύτηκε στον βράχο από δύο συνεργεία τα οποία ταυτόχρονα ξεκίνησαν από τη βόρεια και τη νότια πλευρά και συναντήθηκαν στη μέση της διαδρομής.
Η πρώτη συστηματική ανασκαφή πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του ΄70 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Έκτοτε, και έως το 2013, για λόγους ασφαλείας, επισκέψιμα ήταν τα πρώτα 130 μέτρα από τη νότια είσοδο. Το 2012 η μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου εντάχθηκε στο επιχειρησιακό πρόγραμμα του ΕΣΠΑ 2007-2013. Το συνολικό κόστος του έργου ανήλθε στα 3,1 εκατ. ευρώ. Το Ευπαλίνειο αποτελεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και Παγκόσμιο Σηραγγολογικό Τοπόσημο. (Ναυτεμπορική)
