Credit: Matina Stevis-Gridneff/The Wall Street Journal (2016)
ΝΑΙΡΟΜΠΙ, Κένυα — Μετά από δύο δεκαετίες πολέμου η Αιθιοπία και η Ερυθραία υπέγραψαν τη Δευτέρα ειρηνευτική συμφωνία που βάζει σε κίνηση σημαντικές αλλαγές στο υψηλής γεωπολιτικής σημασίας Κέρας της Αφρικής. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις στη νεότερη ιστορία της ηπείρου και, επίσημα, σηματοδοτεί το τέλος του τελευταίου διακρατικού πολέμου στην Αφρική.
Η συμφωνία υπεγράφη στην πρωτεύουσα της Ερυθραίας την Ασμάρα, μία από τις πιο απομονωμένες πόλεις του κόσμου, από τον νέο πρωθυπουργό της Αιθιοπίας Άμπι Άχμεντ και τον πρόδερο της Ερυθραίας Ισαΐα Αφγουέρκι.
Οι δύο ηγέτες ανακοίνωσαν πλήρη αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στα γειτονικά τους κράτη, άνοιγμα τηλεποικωνιών και μεταφορών, και το άνοιγμα των λιμένων της Ερυθραίας στην Ερυθρά Θάλασσα για χρήση της Αιθιοπίας.
Η Αιθιοπία έχασε πρόσβαση στη θάλασσα όταν, μετά από τριακονταετή ανταρτοπόλεμο, η μικρή Ερυθραία κατάφερε να αποσχισθεί το 1991. Το 1993 αναγνωρίστηκε διεθνώς ως ανεξάρτητο κράτος. Ο Πρόεδρος Αφγουέρκι, ήρωας του αγώνα ανεξαρτησίας, γρήγορα γραπώθηκε στην εξουσία και είναι στο πηδάλιο της χώρας έκτοτε.
Η νέα περίοδος καλών σχέσεων ανάμεσα στα δύο κράτη θα διευκολύνει τις διακρατικές σχέσεις στο Κέρας της Αφρικής, που βρίσκεται δίπλα στη Μέση Ανατολή στην αφρικανική ακτή της Ερυθράς Θάλασσας, ενός από τα σημαντικότερα θαλάσσια εμπορικά περάσματα αφού καταλήγει στη διώρυγα του Σουέζ. Περίπου 10% του παγκόσμιου εμπορίου περνά από εδώ.
Η συμφωνία έρχεται και σε ιδιαίτερα σημαντική στιγμή για την ευρύτερη περιοχή. Οι ΗΠΑ, που διατηρούν 4.000 στρατά στη μόνιμη βάση Λεμοννιέρ του γειτονικού Ντζιμπουτί, αναζητούν νέα σημεία για την ανάπτυξη των στρατιωτικών τους δυνάμεων στο Κέρας, από όπου κυρίως εφορμούν εναντίον Σομαλών και άλλων ακραίων ισλαμικών στοιχείων καθώς και στη Μέση Ανατολή.
Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Τουρκία και το Κατάρ ανταγωνίζονται έντονα στο Κέρας –που περιλαμβάνει τη Σομαλία, τη Σομαλιλάνδη, το Ντζιμπουτί, την Ερυθραία και την Αιθιοπία και το Σουδάν—καθώς τα τελευταία δύο χρόνια έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια για την ανάπτυξη εμπορικών λιμανιών και ναυτικών βάσεων στα παράλια της Ερυθράς Θάλασσας.
Η Αιθιοπία και η Ερυθραία είναι αδελφά κράτη και μοιράζονται εθνοτικούς, γλωσσικούς και θρησκευτικούς δεσμούς –και οι δύο πληθυσμοί είναι κατά πλειοψηφία Χριστιανοί Ορθόδοξοι—αλλά απόλαυσαν μόλις πέντε χρόνια καλών σχέσεων μετά την απόσχιση της Ερυθραίας.
Το 1998 άρχισαν να μάχονται για ένα μικρό αλλά σημαντικό σημείο στα μεταξύ τους σύνορα στην περιοχή Μπαντμέ. Το 2002 επιτροπή υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε ότι το Μπαντμέ ανήκει στην Ερυθραία και διέταξε την Αιθιοπία να αποσύρει τα στρατά της – πράγμα που δεν συνέβη ποτέ, οδηγώντας σε μόνιμη κατάσταση πολέμου.
Η εξέλιξη των δύο κρατών τα τελευταία 20 χρόνια έχει υπάρξει δραματικά διαφορετική.
Η Αιθιοπία είναι σήμερα ένα κράτος με αξιώσεις τοπικής υπερδύναμης. Με 104 εκατομμύρια κατοίκους είναι το δεύτερο πολυπληθέστερο στην Αφρική μετά τη Νιγηρία. Αναπτύσσεται οικονομικά με ρυθμούς περί το 10% ετησίως την τελευταία δεκαετία, και πέρυσι ήταν το ταχύτερα αναπτυσσόμενο κράτος του κόσμου. Είναι στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διαχείριση μεταναστευτικών ροών, και της Κίνας στο εμπόριο και την ανάπτυξη υποδομών και τηλεπικοινωνιών.
Αντίθετα η μικρή Ερυθραία, με πληθυσμό μόλις 4,5 εκατομμύρία, έχει απομονωθεί πλήρως τα τελευταία 20 χρόνια και συχνά αποκαλείται «Βόρεια Κορέα της Αφρικής». Το καθεστώς Αφγουέρκι κατηγορείται για ακραίες καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία την κόντρα με την Αιθιοπία, ο κ. Αφγουέρκι έχει κηρύξει από τα τέλη του ’90 κατάσταση έκτακτης ανάγκης, με κύριο χαρακτηριστικό την αναγκαστική και δια βίου στράτευση αγοριών και κοριτσιών μετά το τέλος του λυκείου. Η πολιτική αυτή έχει οδηγήσει σε δραματικό προσφυγικό κύμα, αφού εκατοντάδες χιλιάδες έχουν φύγει από την Ερυθραία τα τελευταία 20 χρόνια, με κύριο προορισμό την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Ματίνα Στεβή-Γκρίντνεφ ( @MatinaStevis ), Ανταποκρίτρια της Wall Street Journal στην Αφρική
