H εκκλησιαστική θύελλα που προκάλεσε η ανακοίνωση της Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου 11ης Οκτωβρίου,, διαλύει τις αυταρχικές / νεο- αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του Βλαντιμίρ Πούτιν και γίνεται ιστορικός σταθμός στην δημιουργία της Ουκρανικής εθνικής ταυτότητας.
Την επαύριο της ανακοίνωσης, που ανοίγει τον δρόμο για την αναγνώριση αυτοκέφαλης Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας , ο Βλαντιμίρ Πούτιν συγκάλεσε το Συμβούλιο Ασφαλείας (14 Οκτωβρίου) για να εξετάσει τις επιπτώσεις της απόφασης, ενώ ό Ουκρανός Πρόεδρος Petro Poroshenko, θεώρησε την ιστορική κίνηση ως “μέρος της ενσωμάτωσης της Ουκρανίας στη Δύση”. Για το Κρεμλίνο η απόφαση είναι “πρόκληση” στην έννοια του “Ρωσικού Κόσμου”, έννοια ιδιαίτερα προσφιλή στην Πρόεδρο Πούτιν που θεωρεί ότι “Ρωσικός Κόσμος” ενώνεται από τις κοινές ορθόδοξες ρίζες του, και περιλαμβάνει την Ουκρανία και την Λευκορωσία. Για την ρωσική Εθνική διήγηση , έτσι όπως διαμορφώνεται με το καθεστώς Πούτιν, το Κίεβο ο τόπος του εκχριστιανισμού των Ρώσων, δεν μπορεί να βρίσκεται εκτός Ρωσικής -τουλάχιστον- εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας.
Αλλά ενώ ό πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται για 5η χρονιά , όλο και περισσότεροι οι Ουκρανοί θεωρούν ότι μία πλήρως ανεξάρτητη Εθνική Εκκλησία είναι απαραίτητη για να απομακρυνθούν από την τροχιά της Μόσχας Η επίσημα αναγνωρισμένη Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα , βρίσκεται υπό τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο, στενό σύμμαχο του προέδρου Πούτιν.
Η Μόσχα, απέφυγε να καλέσει τις υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες να διακόψουν την επικοινωνία τους με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αντιθέτως τους ζήτησε να ασκήσουν πιεσεις στον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Αλλά απαγόρευσε στους πιστούς του Πατριαρχείου της Μόσχας να εκκλησιάζονται σε ναούς που ανήκουν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, ένα μέτρο που κρύβει τον νομικό και οικονομικό πόλεμο που θα εξελιχθεί στην Ουκρανία (και το Αγιο Ορος) γύρω από τους χιλιαδες ναούς και μνημεία που θα περάσουν στον στον έλεγχο του Ουκρανού Δημοσίου. (Ηδη το Ουκρανικό Κοινοβούλιο , παρέδωσε τον εμβληματικό καθεδρικό ναό του Αγίου Ανδρέα στο Κίεβο στο Οικουμενικό Πατριαρχείο)
Η Εκκλησιαστική περιπέτεια αυτή καθαυτή, δεν αιφνιδιάζει κανέναν. Για περισσότερο από 20 χρόνια οι εκκλησιαστικές δικαιοδοσίες στην Ουκρανία είναι μόνιμο θέμα Πατριαρχικών Επιτρόπων στο Φανάρι. Μόνιμες είναι επίσης οι επισκέψεις της πολιτικής και πολιτειακής ηγεσίας της Ουκρανίας που μεταφέρουν συνεχώς το αίτημα της εκκλησιαστικής ανεξαρτησίας από την Μόσχα.
Όλα αυτά τα χρόνια ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος -πρώτος μεταξύ ισων – στην Ορθόδοξη Εκκλησία, απέφευγε να πάρει την αναπόφευκτη απόφαση . Εξάντλησε τα περιθώριο συνεννόησης και και επιρροής (όχι χωρίς ανταπόκριση ) για να απομακρύνει την Μόσχα από την “εθνοφυλετική” αντίληψη της Εκκλησίας. Αλλά τελικά η Ρωσική Εκκλησία προσαρτήθηκε πλήρως στο άρμα της νεο-αυτοκρατορικής ιδεολογίας του Πούτιν. Μετά την ρωσική εισβολή στην Κριμαία και την συμπαράσταση προς τους Ουκρανούς ολόκληρης της (χριστιανικής) Δύσης ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θεώρησε ότι δημιουργήθηκαν προϋποθέσεις που απαιτούσαν να ασκήσει ουσιαστικά τον ηγετικό του ρόλο στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Η εξουσία του στηρίζεται στον 28ο κανόνα της Οικουμενικής Συνόδου της Χαλκηδόνος (451 μ. Χ.) . Με μία προσεκτική μελέτη και προετοιμασία της απόφασης για την Ουκρανία, επιτροπές του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις οποίες συχνά συμμετείχαν και Ρώσοι λόγιοι , ιστορικοί και κανονολόγοι, ανέδειξαν την σωστή ερμηνεία της Πατριαρχικής κανονικής επιστολής του 1686 που έδινε στο Πατριαρχείο της Μόσχας το δικαίωμα να χειροτονεί τον Πατριάρχη του Κιέβου. Το δικαίωμα / προνόμιο αυτό είχε συγκυριακό χαρακτήρα .
Η επιστολή του 1686 ανακλήθηκε στις 11 Οκτωβρίου του 2018, μαζί με την κατάργηση των δύο αναθεμάτων που βάραιναν τους επικεφαλής των “σχισματικών Ορθοδόξων Εκκλησιών της Ουκρανίας. Οι τρεις αυτές κινήσεις ανοίγουν τον δρόμο για την αναγνώριση μιας ενιαίας αυτοκέφαλης Ουκρανικής Εκκλησίας, όπως έχει ήδη παλαιότερα αποφασίσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο (και δεν ήθελε να πιστέψει η Μόσχα) .
Η Μόσχα βέβαια υποστηρίζει οτι οι αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου συνιστούν “εισπήδηση” και “παράνομη ενέργεια “στην δική της εκκλησιαστική δικαιοδοσία. Αλλά η επιχειρηματολογία της δεν φαίνεται να έχει μεγάλη απήχηση. Όσο η Μόσχα συμπεριφέρεται ως εθνο-φυλετική δικαιοδοσία, ως “εθνική” εκκλησία που προάγει και υπηρετεί στόχους μιας κοσμικής /πολιτικής ιδεολογίας , τόσο γίνεται ευκολότερα κατανοητή παντού η ανάγκη της επέμβαση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου .
Υ.Γ. Η κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος και η ανάδειξη ανεξαρτήτου Ουκρανικού κράτους βρήκε την Ορθόδοξη Εκκλησία μοιρασμενη σε τρεις δικαιοδοσίες . Ο Φιλάρετος που έχει αποσχισθεί από τη Ρωσική Εκκλησία το 1997 για τη διαίρεση της λεγόμενη Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου του Κιέβου (Ukrainian Orthodox Church of the Kiev Patriarchate), ο Μητροπολίτης Μακάριος που ηγείται μιας μικρότερης εκκλησίας της Αυτοκεφάλου Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, (Ukrainian Autocephalous Orthodox Church) και της επίσημα αναγνωρισμένης Εκκλησία που υπαγεται στην Μόσχα με επικεφαλής τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο (βλ.το γράφημα του άρχοντα Αντωνίου Λυμπεράκη).
Άλκης Κούρκουλας
Ο Φιλάρετος που έχει αποσχισθει από τη Ρωσική Εκκλησία το 1997 για τη διαίρεση της λεγόμενη Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου του Κιέβου (Ukrainian Orthodox Church of the Kiev Patriarchate), ο Μητροπολίτης Μακάριος που ηγείται μιας μικρότερης εκκλησίας της Αυτοκεφάλου Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, (Ukrainian Autocephalous Orthodox Church) και της επισημα αναγνωρισμένης Εκκλησία που υπαγεται στην Μόσχα με επικεφαλης τον μητροπολίτη Κιέβου Ονούφριο .(βλέπε το γράφημα του άρχοντα Αντωνίου Λυμπεράκη .
